1 januari 2021 begon op televisie traditioneel met de uitzending van onder andere twee Nieuwjaarsconcerten: van de Weense Filharmonie en van het Nederlands Blazersensemble in het Concertgebouw in Amsterdam. Beide uitzendingen zijn terug te zien. In Wenen een  traditioneel mooi versierde en lege concertzaal, musici met mondkapjes voor. In Amsterdam een feestje in een creatieve enscenering, op de vloer van een verder lege concertzaal. Waar de een vasthield aan de vertrouwde vorm, koos de ander een vorm die een antwoord was op de vraagstukken van deze tijd. Een tijd van beperkingen die alle samenzijn van mensen hard raakt.

Vormen en traditie

Hetzelfde beeld doet zich voor in lokale geloofsgemeenschappen. De ene kerk houdt vast aan bestaande vormen en probeert die koste wat het kost online te continueren. De andere kerk zoekt (ook) naar nieuwe vormen. In beide gevallen wil men in de traditie staan en het geloof doorgeven.

Van binnenuit vernieuwen

Traditie komt van het Latijnse ‘trádere’, dat ‘overleveren’ betekent: het doorgeven van gebruiken of gewoontes van de ene generatie aan de andere. Sommigen denken dat dit betekent dat men moet vasthouden aan bestaande vormen, terwijl de geschiedenis van het christendom leert dat tradities die zichzelf van binnenuit vernieuwen het meest vitaal zijn.

Gebouwen als uitgangspunt

Zoals concerten in een concertzaal plaatsvinden, vieren christenen hun geloof (in Nederland) in het algemeen in kerkgebouwen. Door coronamaatregelen is dit nu tijdelijk anders, veel kerken worstelen daarmee. Eerlijk gezegd is de vraag al langer of de oude, bekende, vormen van het geloof vieren nog wel passen bij de vragen en ontwikkelingen in deze tijd. In veel kerken was de opkomst voor de zondagse vieringen al zeer geslonken, de huidige pandemie versnelt processen die er al waren.

Uitbouwen of beginnen?

Zowel de negatieve als de positieve. Waar lokale kerken al veel ervaring hadden met internet, gemeenschap zijn (ook buiten de vieringen) en actief en aanwezig zijn in de eigen omgeving, kon men een tandje bijzetten en van veel betekenis zijn. Zij die met dit alles nog geen ervaring hadden werden extra zwaar getroffen door de opgelegde of vrijwillig aanvaarde beperkingen.

Een eigen weg zoeken

Er zijn kerkgebouwen, er zijn gelovigen en er zijn tradities. De doelstelling van lokale kerken is het Evangelie te verspreiden. Een blijde boodschap waar juist in deze tijd zoveel behoefte aan lijkt te zijn. Elke geloofsgemeenschap zoekt een eigen weg. De keuze is niet helemaal vrij, want als er geen mensen meer komen of het geld opraakt, rest alleen nog de sluiting. Dat is niet alleen voor gelovigen verdrietig, het is ook voor onze maatschappij een verlies.

Het voortouw nemen

Kerkgebouwen staan in de belangstelling. Helaas iets te vaak als probleem dat door anderen dan de kerken opgelost moet of gaat worden. Het is natuurlijk positief dat meer mensen zich in willen zetten voor (het behoud van) kerkgebouwen, het zou wel mooi zijn als kerken zelf het voortouw nemen als het over hun eigendom en tradities gaat.

2021

Ontwikkelingen die in een versnelling zijn geraakt door de pandemie, zullen hun uitwerking gaan krijgen in 2021 en verder. Dit geldt ook voor kerkgebouwen en geloofsgemeenschappen. Dat hoeft niet negatief te zijn. Zoals de wereld vaak de kerk nodig had, geldt dat ook andersom. Misschien leven we nu in een tijd dat de kerk de wereld nodig heeft om zichzelf weer uit te vinden, te vernieuwen.

Op weg

Tradities hebben het nodig zich van binnenuit te vernieuwen. Wat daarvoor nodig is dat de ramen, deuren en harten opengaan, zodat licht en lucht binnen kunnen komen. Nieuwe energie en inspiratie. Kerkelijk Waardebeheer wenst alle kerken toe dat zij in 2021 voortgaan of starten op de wankele weg van het vernieuwen van hun eigen traditie. Niet om iets anders te gaan geloven, maar wel om datgene dat geloofd wordt uit te dragen aan ieder die het horen wil.