Veel traditionele kerkgebouwen zullen in de nabije toekomst een andere functie krijgen. Peter Koopman, sinds kort lid van het bestuur van Kerkelijk Waardebeheer, stelt zich voor. Hij denkt dat het nu de kunst is om je als kerkelijke gemeenschap (parochie, gemeente etc.) opnieuw uit te vinden. “Daar past een traditioneel gebouw vaak niet goed bij. Er zijn, denk ik, vooral gebouwen nodig waarin de geloofsgemeenschap niet alleen bijeenkomsten kan houden, maar waarmee men ook de sociale of gemeenschapsfunctie in het dorp of de wijk weer of beter kan vervullen.”

Verschillen en overeenkomsten

Peter Koopman weet waarover hij praat. Vóór hij met pensioen ging, werkte hij bij kerken- en monumentenverzekeraar Donatus. Als verzekeringsadviseur kent hij de kerkelijke kaart van Nederland door en door. Van rooms-katholieke huize is hij later lid geworden van een gereformeerde kerk. Hij kent de verschillen in structuur, cultuur en beleving tussen de vele denominaties in Nederland. Toch benadrukt hij graag de overeenkomsten, want die zijn er veel meer dan op het eerste gezicht lijkt…

Het kerkgebouw als changemaker

Peter Koopman: “Veel denominaties hebben vergelijkbare problemen met betrekking tot het bezit van een traditioneel kerkgebouw: teveel gebouwen, te duur, te groot”. Bij de klanten van Donatus heeft hij veel zorgen gezien en gehoord en ervaren dat een ernstige gebeurtenis ook positief kan uitpakken. Bijvoorbeeld nadat een kerkgebouw was afgebrand. “Hoe emotioneel het verlies ook was, men ging zich hierdoor op een andere wijze dan voorheen bezinnen over de wijze waarop men kerk wilde zijn. Het kerkgebouw zat niet meer in de weg. Er was ruimte voor een meer sociaal kerk-zijn, ook ten dienste van de burgerlijke gemeenschap, mét een nieuw gebouw dat daar bij paste. Met als voordeel: hoe toegankelijker je bent, hoe meer mensen je zult aantrekken. Niet onbelangrijk voor je bestaansrecht en continuïteit als kerk.”

Meebouwen aan een organisatie die geloofsgemeenschappen helpt

Peter Koopman wil na zijn pensionering graag maatschappelijk actief blijven. In het verzekeringswezen was hij vooral bezig met risicobeheersing. Daarbij ging zijn interesse uit naar de mensen áchter de kerkelijke organisatie. “Er waren veel mooie verhalen over de maatschappelijke betrokkenheid van gemeenschappen, er waren natuurlijk ook minder aangename gebeurtenissen en onenigheid. Bij Kerkelijk Waardebeheer heb ik de mogelijkheid om breder te kijken dan de risico’s waar een geloofsgemeenschap mee te maken heeft. Ik wil graag meedenken en -bouwen aan een organisatie die geloofsgemeenschappen echt helpt in hun veranderingsproces en die hen helpt om daarbij ook kritisch naar de eigen organisatie te kijken. En niet het minst belangrijk: hoe men de kerkelijke gemeenschap mee kan krijgen in die veranderingen.”

(H)erkennen van emoties

Volgens Peter Koopman is bij veranderingsprocessen kennis van de kerkelijke en sociale kaart van Nederland onmisbaar, evenals inlevingsvermogen in de belevingswereld van de kerkleden en het (h)erkennen van emoties. “Het is een uitdaging om bij plannen rond herbestemmen of afstoten van kerkgebouwen de emoties niet te negeren en tegelijkertijd de basis in het oog te houden. Het gaat om geloof én om materie. Als je die twee zaken meer van elkaar los weet te weken, waarbij je niks af doet aan het een of het ander, worden beslissingen makkelijker. Materie is vergankelijk, dat weten we allemaal. Toch doet het vaak pijn als een kerkgebouw moet worden verkocht. Zo’n beslissing kan alleen genomen worden met wijsheid, geduld en begrip voor de emoties van de gelovigen.”

Kerkelijk Waardebeheer kan u helpen

Peter Koopman: “Als adviseur moet je beseffen dat een kerkelijke gemeenschap wordt gevormd door mensen die allemaal hun eigen belevingswereld hebben. Hoe kun je hen helpen hun gedachten te bepalen, samen een doel te formuleren en een plan van aanpak te maken?  Ik hoop aan kerkelijk Nederland duidelijk te kunnen maken dat we als Kerkelijk Waardebeheer de kerkelijke organisaties echt kunnen helpen bij vragen rondom hun kerkelijk vastgoed en dat we door onze deskundigheid kunnen zorgen voor een eerlijke prijs voor de kerk.”

Leren van de successen van anderen

Volgens Peter Koopman zullen veel kerkelijke gemeenschappen de komende jaren het hoofd moeilijk boven water kunnen houden. “Als men bereid is te leren van de successen van een ander kan er iets moois gebeuren. Er zijn ook voorbeelden van recent nieuw gestichte kerken waar vóór de coronatijd iedere zondag twee vieringen met 1.500 mensen werden gehouden. De leden zijn afkomstig van verschillende denominaties, en toch is er sprake van een eenheid, goede organisatie, aandacht en betrokkenheid. Het kan dus wel, denk ik dan.”

Nieuwe doelen formuleren is belangrijk

Volgens Peter Koopman is het niet alléén een kwestie van het loslaten van het oude. “Niet alles van ‘vroeger’ is slecht, er kunnen heel goede elementen voor de huidige tijd in zitten. Het is wel goed dat we beseffen dat in deze tijd een andere aanpak nodig is dan vroeger het geval was. Het kan dus belangrijk zijn dat je gaat samenwerken met andere denominaties, uit oude patronen stapt en/of je verplaatst in de veranderde behoeften van kerkmensen. Nieuwe doelen formuleren is daarbij heel belangrijk, dat geeft een gemeenschap richting en nieuw elan. Zet op tijd het denkproces in zodat het schip nog tijdig kan bijsturen en durf te luisteren naar advies.”