Op 11 september 2021 besprak de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland de brochure ‘Speelruimte gezocht’. Deze brochure wil stimuleren dat gemeenten op een zinvolle manier naar de mogelijkheden van het eigen kerkgebouw (gaan) kijken. De brochure is bovendien bedoeld om discussie en reactie te stimuleren, zodat in een later stadium een definitieve nota met de visie van de PKN kan worden vastgesteld.
Praktisch en helder
Het laatste visiedocument van de PKN inzake kerkgebouwen dateert van 2009, een jaar na ‘het jaar van het Religieus Erfgoed’. De nieuwe brochure verschilt enorm van de vorige. Enerzijds omdat zij zich veel praktischer met het vraagstuk bezighoudt, anderzijds omdat er veel duidelijker dan voorheen een link wordt gelegd tussen het kerkelijk leven en het gebruik van het kerkgebouw.
Transformatie
Kerkelijk Waardebeheer is verheugd dat een grote partij als de PKN zich nu op een kansrijke manier uitlaat over kerkgebouwen. In vergelijking met tien jaar geleden, toen Kerkelijk Waardebeheer begon, is er veel veranderd. Het kerkgebouw is van ‘vanzelfsprekende aanwezigheid’ dan wel ‘probleemgeval’, getransformeerd tot een kansrijk gebouw met mogelijkheden. Primair gericht op de geloofsgemeenschap, die daar – hopelijk – steeds zelfbewuster mee om gaat.
Vier invalshoeken
Het thema wordt in de brochure vanuit vier verschillende invalshoeken bekeken: geloof, theologie, financiële mogelijkheden en de opdracht zoals die door de geloofsgemeenschap wordt ervaren. In de brochure wordt daarmee het speelveld omschreven waarbinnen keuzes ten aanzien van kerkgebouwen gemaakt worden.
Vijfde invalshoek?
Een klein punt van kritiek op de brochure is dat het kerkgebouw als object zelf ook een invalshoek is. Omdat niet alle gebouwen gelijk zijn en bij het maken van keuzes het ene gebouw meer strepen voor kan hebben op het andere. Dat is dan ook de reden dat Kerkelijk Waardebeheer de diverse gebouwen inventariseert, waarna de geloofsgemeenschap kan besluiten welk gebouw het beste past bij datgene dat zij wil uitdragen.
Anders kijken
Door de boodschap die men als geloofsgemeenschap heeft met het kerkgebouw te verbinden én dit toekomstgericht te doen, komt de focus niet (meer) op het afstoten van kerkgebouwen te liggen, maar op de vraag hoe deze zinvol gebruikt of hergebruikt kunnen worden. Dat niet elk kerkgebouw daardoor overeind blijft is duidelijk. Het betekent wel dat men met nieuwe ogen naar het eigen kerkgebouw kan gaan kijken.
Huisvesting volgt behoefte
Meer dan tien jaar geleden zijn nu ook derden actief als het gaat om het vinden van nieuwe bestemmingen voor kerkgebouwen. Dat dit als vanzelf leidt tot de noodzaak om als geloofsgemeenschap zelf een visie te ontwikkelen is een gedachte die langzaam en zeker doordringt. Huisvesting moet passen bij de behoefte en dit wordt niet door derden bepaald maar doet de kerk zelf.
Ook voor katholieken
In de brochure wordt stil gestaan bij de betekenis van het kerkgebouw in de protestantse traditie. Het grote verschil met de katholieke traditie is dat daar de kerkgebouwen sacraal zijn, want: gewijd. De brochure lezend komen de twee visies wel heel dicht bij elkaar: het kerkgebouw is een heilige plaats. Nog los hiervan is deze brochure ook heel interessant voor parochies die zich bezinnen op hun toekomst en de rol van kerkgebouwen daarin.
Expertise
Deze zeer lezenswaardige en interessante brochure zet kerkgebouwen weer in het midden en geeft richting en houvast om lokaal het thema aan te snijden. De behoefte aan begeleiding en specifieke expertise blijft onverminderd aanwezig, zo bleek ook uit de beraadslagingen van de Generale Synode.
Klik hier voor een kort verslag van de bespreking van de brochure tijdens de Generale Synode op 11 september 2021.
