Het tweede boek van James Mallon  is een zeldzaam openhartige en scherpe beschrijving van het functioneren van de binnenkant van de RK Kerk. James Mallon kent die binnenkant zeer goed, hij is priester en vicaris generaal van het bisdom Halifax (Canada). Al meer dan twee decennia is hij met veel inzet, ziel en zaligheid bezig met de transformatie van parochies. Te beginnen met zijn eigen parochie, inmiddels ook met andere. Over de hele wereld gaf James Mallon presentaties naar aanleiding van zijn eerste boek. Zo ook op uitnodiging van het bisdom Breda. Daar kwamen 1.000 mensen op af.

Een brug tussen droom en werkelijkheid

Op dat eerste boek was kritiek mogelijk, namelijk dat er een groot gat gaapte tussen de dromen en idealen en de praktijk. Niet zozeer omdat de Canadese situatie niet goed met de Nederlands is te vergelijken. Veel meer omdat de brug tussen droom en daad ontbrak. Als het om organisaties gaat noemen we die brug organisatiekunde. In kerken een verdacht begrip, want Gód bouwt de kerk et cetera. Dit miskent de werkelijkheid en juist daar legt James Mallon in zijn tweede boek nadrukkelijk de vinger op.

Jezus als programma

James Mallon weet bevlogen te vertellen en diept de schatten van het christelijk geloof op. Daarbij zet hij het leven en het zijn van Jezus centraal als de personifiëring van de boodschap van de kerk.  Samengevat in: heiligheid en missie. De manier waarop James Mallon deze gedachte uitwerkt in verband met het werk in de parochie is inspirerend en uitdagend. Heel bijzonder is het stuk over de parabel van de Verloren Zoon, waarmee Jezus ons een blik in het hart van zijn Vader gunt en ons een visie voor zijn Kerk presenteert.

Gezag in plaats van macht

Voor James Mallon is het duidelijk: de kerk zal zich toeleggen op heiligheid en missie, of zij zal niet meer zijn. Voor parochies is erg belangrijk hoe het bisdom er tegenaan kijkt, daar wijdt dit tweede boek veel pagina’s aan. De cultuurverandering, die volgens James Mallon nodig is, vereist authentiek leiderschap. Dat wil zeggen dat mensen je niet volgen omdat je de macht hebt, maar omdat je gezag hebt. Priesters werken in de visie van James Mallon niet meer solitair, ze zijn altijd ingebed in teams, bestaand uit minimaal twee priesters, kerkelijke werkers en mensen die de organisatie beheren.

Beheer en verval

Kerken gaan liefst voort op de oude voet. Zij doen dat in een beherende houding, gericht op het in stand houden van wat er is. Zelfs als dit een dalende en uitzichtloze weg is. Er is geen passend antwoord op het verval. Om het tij te keren wil James Mallon de gerichtheid op God veel meer verstevigen (heiligheid) en dat de kerk in beweging komt (missie), omdat hij weet dat men daarmee de mensen vandaag de dag aanspreekt. Inhoud boven structuur, is zijn urgente boodschap.

Mensenwerk

James Mallon schroomt niet om externen met verstand van organisaties in te schakelen. Dit is een waagstuk, omdat de kerk al tamelijk snel vindt dat derden haar niet echt kunnen begrijpen. Tot op zekere hoogte is dit waar, gelovigen hebben een andere motivatie dan werknemers of burgers. Aan de andere kant is de kerk ook mensenwerk.

Ingewikkeld

Wat ingewikkeld is aan het boek en de visie van James Mallon, is dat hij geen woord wijdt aan een paar olifanten in de kamer. Hij zegt zelfs niet dat hij daar geen woorden aan gaat wijden. Daar zal hij zijn redenen voor hebben. Een ander opmerkelijk punt is dat gelovigen en vrijwilligers zelf een inschatting moeten maken van hun pastoor of bisschop, op een schaal van ‘enthousiast en steunend’ naar ‘blokkerend’, als het om de weg naar heiligheid en missie gaat, de weg die de Paus ook wijst. Vervolgens blijven priesters zitten waar ze zitten en krijgt de gelovige tips om daarmee om te gaan.

Niet onderhandelbaar

Dit heeft deels te maken met het feit dat voor James Mallon de structuur van de RK Kerk, het priesterschap, de positie van de vrouw en alles dat ermee samenhangt een gegeven en uitgangspunt zijn. Voor een vicaris generaal niet heel onbegrijpelijk. Wel problematisch omdat een aantal zaken waar de katholieke kerk mee worstelt op deze manier niet overwonnen kunnen worden.

Nood aan een vrouwelijke inslag

Zo is haar feodale systeem wel wat afgezwakt door het Tweede Vaticaans Concilie, in wezen is het nog springlevend. In dit systeem past ook de positie van de vrouw, die weinig of geen invloed heeft in de katholieke kerk. Ironisch genoeg is het hele pleidooi van James Mallon rondom leiderschap en een andere cultuur een poging om meer vrouwelijke eigenschappen in  het werk van de kerk te integreren. Seksueel misbruik krijgt ook geen aandacht, terwijl de kerk in Europa deze schande nog niet achter zich heeft gelaten. Dat maakt gezagvol spreken en optreden meer dan kwetsbaar.

Eerlijk

Neen, het tweede boek van James Mallon is niet de oplossing voor de crisis in de katholieke kerk. Het is wel een scherpe en ook eerlijke analyse van de situatie waar zij zich in bevindt. Dat is op zich al van belang. Alleen door goed te zien wat er aan de hand is, vallen wegen naar de toekomst te plaveien. James Mallon doet daartoe een heel goede poging. Binnen de hiervoor genoemde beperkingen, waar niet zomaar aan voorbij gegaan kan worden.

Het bisdom aan zet

Het leven en het zijn van Jezus als uitgangspunt nemen, zo eenvoudig als het klinkt, zo ingewikkeld is dit voor de institutionele kerken. Het blijft toch een mooi streven en voor parochies en protestantse gemeenten zitten er in dit boek aanknopingspunten om zelf toch alvast op weg te gaan.
Voor de bisdommen is het boek een uitdaging. James Mallon wil dat zij mét behoud van de huidige structuur gaan werken aan heiligheid, missie en een andere vorm van leiderschap. Dat klinkt voor hen enerzijds geruststellend en is anderzijds een serieuze en ingewikkelde opdracht.

Petra Stassen