Het plan van de Minister van OC&W om in elke burgerlijke gemeente een kerkenvisie te ontwikkelen, begint vorm te krijgen. Veel is nog onduidelijk, binnenkort zal de projectgroep van de RCE meer informatie over de concrete invulling gaan geven. Wel is bekend in welke gemeenten de pilot van de RCE zal plaatsvinden, dit zijn Amersfoort, Oss, Zaandam, Rotterdam, Ooststellingwerf en Sûd-West Fryslân.
Wat is het?
Wat een kerkenvisie is, is ook nog niet helemaal duidelijk. De ene keer betreft het ‘een inventarisatie van alle kerkgebouwen in een burgerlijke gemeente’, de andere keer gaat het om ‘een visie waaruit blijkt welke kerkgebouwen behouden blijven voor de eredienst en welke afgestoten kunnen worden’. Dat zijn nogal verschillende dingen. In alle gevallen wil de Minister dat een kerkenvisie betrekking heeft op álle kerkgebouwen, dus niet alleen de (Rijks)monumenten, van álle kerkgenootschappen.
Ervaring met kerkenvisies
Kerkelijk Waardebeheer heeft inmiddels vijf jaar ervaring met het maken van kerkenvisies. Niet voor verschillende geloofsrichtingen in één keer, maar voor protestantse of katholieke lokale kerken, die nadenken over de toekomst van hun kerkgebouwen. De insteek van Kerkelijk Waardebeheer is dat het niet primair om een vraag van vastgoed gaat, maar om een vraag van kerk-zijn. Hoe ziet de plaatselijke geloofsgemeenschap haar eigen toekomst en welk(e) gebouw(en) passen daarbij?, in die volgorde.
De evangelische Boodschap
De vraag welk kerkgebouw (eventueel in meervoud) een geloofsgemeenschap wil behouden heeft allerlei aspecten en is vooral een vraag naar de wijze waarop men de eigen Boodschap wil verspreiden. Wil men dat doen door zondagse vieringen en ‘verder niet zoveel activiteiten’, of wil men dat door ‘vieringen en veel andere activiteiten’ op grond van de christelijke opdracht zoals men die ter plekke ziet? Bij elke opvatting past een kerkgebouw. De vragen van kerken zijn altijd: welke gebouwen en hoe houden we dat betaalbaar?
Kerkenvisies en scenario’s
De kerkenvisies die Kerkelijk Waardebeheer maakt geven voor elk kerkgebouw een indicatie van de mogelijkheden van behoud, optimaal gebruik, herbestemming en herontwikkeling. Dat doen we bij voorkeur in de vorm van scenario’s, omdat voor elke vraag meer oplossingen voorhanden zijn en de kerkelijke overheid uiteindelijk de beslissing moet kunnen nemen over haar eigen bezit. De zaken liggen zelden bij voorbaat helder omdat aan het behoud van elk kerkgebouw voor- en nadelen kleven en omdat de gelovigen er ook wat van vinden. Wetende dat het nooit 100% lukt, is het verkrijgen van draagvlak een belangrijke doelstelling van onze werkwijze.
Een andere benadering
De ervaring leert dan dat een benadering die uitgaat van ‘alles wordt minder’ weinig creativiteit en enthousiasme bij gelovigen genereert. Met name de oudere generatie vindt het wel een begrijpelijke benadering, moe en teleurgesteld over de neergang die men zelf voluit heeft meegemaakt en ervaren. Een andere benadering, namelijk: vanuit de geloofsopdracht kijken naar wat er allemaal wél kan, waar behoefte aan is, levert al snel meer energie en nieuw elan op. Als er iets een constante factor is in het christendom, is het dat vermogen om elke keer opnieuw te beginnen. Dáár moeten kerken uit zien te putten.
Schatten delen
Het is een misverstand – dat helaas in kerken zelf ook volop leeft – te denken dat er buiten de kerken geen belangstelling is voor kerkelijk werk. De essentiële vraag is wel of, en zo ja hoe, kerken ramen en deuren open gaan zetten om hun schatten met anderen te delen. Want dat is natuurlijk wel wat kerken in huis hebben en koesteren: schatten aan zingeving, tijdloze inspirerende verhalen, troost en bemoediging, het vermogen om mensen te verbinden en ga zo maar door. Daar blijft altijd behoefte aan, daar zijn kerkgebouwen ook voor nodig en dus is het belangrijk om juist in deze tijd goed na te denken over de kerkelijke toekomst.
